İşçi ve İşveren Yönünden Haklı Fesih Nedenleri, Açılacak Davalar ve Fesih Süreci

Giriş

İş sözleşmesinin feshi, işçi ve işveren arasında yaşanabilecek en önemli ve karmaşık hukuki konulardan biridir. İş sözleşmesinin haksız feshi, tarafların hak kayıplarına yol açabileceği gibi, doğru ve hukuka uygun bir fesih süreci de her iki tarafın haklarını koruyabilir. Bu yazıda, işçi ve işveren açısından haklı fesih nedenleri, fesih sonrası açılacak davalar, fesih usulü ve sonuçları üzerinde durulacaktır.

İşçi ve İşveren Yönünden Haklı Fesih Nedenleri

1. İşçi Yönünden Haklı Fesih Nedenleri

İşçi, çeşitli sebeplerle iş sözleşmesini haklı nedenle feshedebilir. İşçinin haklı fesih yapabileceği durumlar şunlardır:

• İşverenin İşçiye Yönelik Şiddeti: Fiziksel ya da psikolojik şiddet, işçinin iş sözleşmesini derhal feshetmesini gerektiren haklı bir sebep oluşturur.

• Ücretin Ödenmemesi: İşverenin işçiye belirli bir dönemde ücret ödememesi, işçinin haklı fesih hakkını doğurur.

• Sağlık Durumu Sebebiyle Çalışamama: İşçinin sağlık durumu, çalışmaya devam etmesini engelleyecek şekilde bozulmuşsa, bu durum işçinin haklı fesih sebebidir.

• Çalışma Koşullarının Aşırı Kötüleşmesi: İşverenin, işyerinde çalışma koşullarını kasten ya da ihmalle kötüleştirmesi işçinin haklı fesih hakkını doğurur.

• İşveren Yönünden Haklı Fesih Nedenleri

İşveren, işçisinin davranışları nedeniyle iş sözleşmesini haklı bir şekilde feshedebilir. İşverenin haklı fesih sebepleri şunlardır:

• İşçinin İşyeri Kurallarına Uymaması: İşçi, işyerinin disiplin kurallarına uymuyorsa veya sürekli olarak işyerinin düzenini bozuyorsa, işveren haklı fesih yapabilir.

• İşçinin Çalışma Verimsizliği: Sürekli düşük verimle çalışmak, işverenin haklı fesih hakkını doğurabilir.

• Hileli Davranışlar ve Güven Sarsıcı Eylemler: İşçinin işverenin güvenini sarsacak şekilde hareket etmesi haklı fesih nedenidir.

Fesih Sonrası Açılacak Davalar

İş sözleşmesinin feshi sonrası, her iki tarafın da hukuki hakları koruma amacıyla başvurabileceği bazı davalar bulunmaktadır:

• İşe İade Davası: İş sözleşmesinin haksız feshi, işçi için büyük bir mağduriyet yaratabilir. Bu durumda, işçinin haklarını arayabilmesi için başvurabileceği en önemli yasal yol, işe iade davasıdır. İşe iade davası, işçinin işten haksız yere çıkarıldığını iddia ettiği durumlarda, eski işyerine dönmek amacıyla açabileceği bir davadır. Ancak, işe iade davasının açılabilmesi için belirli şartların yerine getirilmesi gerekmektedir.

  • İşe İade Davasının Usulü

  • İşçinin Haksız Fesih Nedeniyle Başvurması

    Mevcut işyerinde en az altı ay kıdeme sahip olan işçi, işverenin feshi haksız buluyorsa, işe iade talebiyle mahkemeye başvurabilir. İşçinin, işten çıkarıldığını öğrendikten sonra en geç 30 gün içinde işe iade davası açması gerekir. 30 günlük süre, işçinin feshi öğrendiği tarihten itibaren başlar. Bu süre, feshe karşı koyma ve işe iade davası açma hakkını kaybetmemek adına çok önemlidir. Bu noktada işçi işveren uyuşmazlıklarında zorunlu arabuluculuk sürecinin olduğu hususu da atlanmamalıdır. Diğer taraftan işyerinde çalışan kişi sayısı da işe iade davasının açılıp açılmaması hususunda önemli bir etkendir.

  • Davayı Nerede Açacağı

    İşe iade davası, işin yapıldığı işyerinin bulunduğu yer mahkemesine açılır. Eğer işyeri birden fazla şehirde ise, işçi, iş sözleşmesinin feshedildiği yer mahkemesinde dava açabilir. İşçi, işe iade talebini yalnızca iş mahkemesinde yapabilir.

  • Davayı Açtıktan Sonra

    İşe iade davası açıldıktan sonra, mahkeme işçi ve işverenden savunmalarını alır. Mahkeme, tarafların beyanlarını değerlendirip, iş sözleşmesinin feshi ile ilgili olarak haksız fesih olup olmadığına karar verir.

  • İşe İade Davasının Sonuçları

    İşe iade davası sonucu, mahkemenin verdiği karara göre işçinin eski işine dönüp dönmeyeceği belirlenir. İşe iade davalarının sonuçları şunlar olabilir:

  • İşçinin İşe İadesi

    Mahkeme, iş sözleşmesinin haksız feshedildiğine karar verirse, işçiyi işine iade edebilir. Bu durumda, işveren işçiye eski işine dönmesi için 10 iş günü içinde işbaşı yapma talimatı vermelidir. Eğer işçi bu süre zarfında işbaşı yapmazsa, işe iade hakkını kaybeder.

  • İşçinin İade Edilmemesi Durumunda Tazminat

    Eğer işveren, mahkeme kararına rağmen işçiyi işe iade etmezse, işçiye işe başlatmama tazminatı ödemekle yükümlüdür. İşe iade tazminatının miktarı, işçinin kıdemine ve iş sözleşmesinin süresine bağlı olarak değişir. Ancak, tazminat ödemesi de yalnızca işçinin haklı fesih durumunu ispatlaması halinde geçerli olur.

  • İşe Başlatmama Tazminatı ve Kıdem Tazminatı

    İşçi, işe iade davası sonucunda işine geri dönmek istemezse, işverenin işçiye kıdem tazminatını ve ihbar tazminatını ödemesi gerekebilir. İşçiye ayrıca geriye dönük maaş ödemeleri de yapılabilir. Mahkeme, işçinin işe iade edilmesi durumunda işçiye boşta geçen süreye ilişkin maaşlarını ödemekle yükümlü tutar.

  • İşyerinde Çalışma İstemeyen İşçi

    İşçi, işine iade edilse bile, eski işyerindeki çalışma koşullarının sağlıksız veya zararlı olduğunu düşünüyor ve istemiyorsa, yeni bir dava açarak tazminat talebinde bulunabilir.

• Kıdem Tazminatı Davası: İşçi, haklı fesih nedeniyle işten ayrıldığında kıdem tazminatına hak kazanır.

  
  

Fesih Usulü

İş sözleşmesinin feshi belirli bir usule uygun olarak gerçekleştirilmelidir. Fesih süreci, her iki tarafın da haklarını güvence altına alacak şekilde yürütülmelidir.

• İşveren Tarafından Fesih: İşveren, işçiyi feshetmeden önce yazılı olarak ihbarda bulunmalı ve geçerli bir fesih nedeni sunmalıdır. İş sözleşmesinin feshinin geçerli olması için, işverenin fesih kararını işçiye bildirmesi gerekmektedir.

• İşçi Tarafından Fesih: İşçi, haklı fesih nedeni varsa, işverenine yazılı bildirimde bulunarak iş sözleşmesini feshedebilir. Fesih nedeninin yazılı olarak belirtilmesi önemlidir.

  
  

Sonuçlar ve Hukuki Yükümlülükler

Fesih işlemi sonrasında taraflar arasında çıkan anlaşmazlıklar, işçi veya işverenin haklarını savunmak amacıyla hukuki çözüme kavuşturulabilir. Haklı fesih yapan taraf, yasal haklarını talep edebilir ve mahkemeye başvurabilir. Fesih usulüne uygun olmayan durumlar, maddi tazminatlara yol açabilir.

Anahtar Kelimeler: işçi haklı fesih, işveren haklı fesih, fesih davaları, kıdem tazminatı, iş sözleşmesi feshi, işçi işveren ilişkisi, iş hukuku